Kalendarium. Co się działo w marcu na przestrzeni dekad?

Rys. Magda Ostrowska-Dołęgowska

W marcu 1922 roku odbył się po raz pierwszy narciarski Bieg Wazów, w 1980 zmarł Jesse Owens, w 1914 urodził się legendarny trener Jan Mulak, w Polsce odbyły się Mistrzostwa Świata w Biegach Przełajowych – w 1987 w Warszawie i w 2010 w Bydgoszczy. Zmarli Teresa Ciepły i Pietro Mennea oraz Zdzisław Krzyszkowiak. Co jeszcze działo się na przestrzeni lat?

Wybraliśmy kilka ciekawych nazwisk i wydarzeń, które miały miejsce w marcu na przestrzeni dekad.

8-9 marca

1975 roku w hali „Rondo” w Katowicach odbyły się 6. Halowe Mistrzostwa Europy w Lekkoatletyce – zawody zorganizowane pod egidą European Athletics Association. 1. miejsce w biegu na 60 m ppł zajął Polak – Leszek Wodzyński (7,69 s). W tej samej konkurencji triumfowała również Polka – Grażyna Rabsztyn (8,04 s). Irena Szewińska była trzecia w biegu na 60 m (7,26 s), brązowy medal na 60 m zdobył Zenon Licznerski z czasem 6,74 s. Polska była na 5. miejscu w klasyfikacji medalowej zdobywając 2 złota, 3 srebra i 5 brązowych medali.

Teresa Ciepły. Fot. z: Konrad Gruda (1968). „4 x 100 dla Polski”, str. 109, Warszawa: Sport i Turystyka

8 marca

2006 w Bydgoszczy zmarła Teresa Ciepły (ur. 19 października 1937 w Brodni) – jedna z najbardziej utytułowanych polskich biegaczek. Zdobyła aż trzy medale olimpijskie: złoty w sztafecie 4 × 100 m w Tokio 1964, srebrny w biegu na 80 m przez płotki w tych samych igrzyskach i brązowy w sztafecie 4 × 100 m w Rzymie 1960. Rekordzistka świata i Europy w sztafecie 4 × 100 m. Ośmiokrotna mistrzyni i 25-krotna rekordzistka Polski. W 1962 uhonorowano ją tytułem sportowca roku w Plebiscycie Przeglądu Sportowego. Pod koniec lat 50. grała w siatkarskiej drużynie ŁKS Łódź. Była żoną młociarza Olgierda Ciepłego.
Przeczytaj również o polskich sprinterkach z tamtego okresu w artykule: Ewa Kłobukowska – nieznana historia

17 marca

2010 roku zmarł Wayne Collett (ur. 20 października 1949 w Los Angeles) – afroamerykański sprinter reprezentujący Stany Zjednoczone, specjalizował się w biegu na 400 metrów. Wywalczył srebrny medal olimpijski na igrzyskach w Monachium (1972).W czasie dekoracji biegacz wraz ze złotym medalistą Vincentem Mathhewsem zachowywał się niestosownie – chcąc zwrócić uwagę świata na problemy czarnoskórych mieszkańców USA. Sytuacja została odebrana jako manifest polityczny. Lekkoatleci zostali wycofani ze składu sztafety 4 x 400 przez co reprezentacja Stanów Zjednoczonych nie wystartowała w biegu rozstawnym, a MKOl zakazał sprinterom startu w kolejnych igrzyskach.

19 marca

1922 w Szwecji odbył się pierwszy narciarski Bieg Wazów. Od tamtej pory rozgrywany jest co roku w pierwszą niedzielę marca, w szwedzkiej prowincji Dalarna. To najstarszy, najdłuższy i największy bieg narciarski na świecie. 7 marca 2004, podczas 80. edycji, w biegu głównym, na dystansie 90 km z miejscowości Sälen do Mory, wystartowało ok. 15,5 tys. biegaczy. W siedmiu różnych konkurencjach rozgrywanych w ramach Vasaloppet wzięło udział ponad 40 tysięcy biegaczy z całego świata. Inspiracją do stworzenia imprezy, była ucieczka (na nartach) przyszłego króla Gustawa Wazy przed siepaczami króla Chrystiana II w 1520. Szwed Ernst Alm, który zwyciężył w 1922 roku w czasie 7:32:49, do dziś pozostaje najmłodszym triumfatorem. Miał wówczas 22 lata. Zwycięzca biegu w 2014 roku pokonał trasę w 4:14:33, a najszybsza była edycja w 2012 roku, gdy Szwed Jörgen Brink pokonał trasę w 3:38:41.

21 marca

2013 w Rzymie zmarł Pietro Mennea (ur. 28 czerwca 1952 w Barletcie) włoski sprinter, określany jako „Strzała Południa”. W1979 ustanowił rekord świata w biegu na 200 m (19,72 s), co było tym większym osiągnięciem, że miało miejsce w Meksyku na bardzo dużej wysokości. Wynik przetrwał aż 17 lat, pobił go dopiero Amerykanin Michael Johnson). Zdobył złoty medal olimpijski na igrzyskach w Moskwie 1980 na 200 m i brąz na tym dystansie w Monachium w 1972. Po zakończeniu kariery sportowej Mennea przyznał, że w jej trakcie przyjmował hormon wzrostu (w tamtym czasie jeszcze nie znajdował się na liście niedozwolonych substancji).

21 marca

1982 w Chefe urodziła się Ejegayehu Dibaba – kto skojarzył nazwisko z innymi biegaczkami etiopskimi o znacznych osiągnięciach – ten się nie myli. Jej siostrami są Tirunesh Dibaba i Genzebe Dibaba. Ejegayehu może się pochwalić srebrnym medalem olimpijskim z Aten w biegu na 10 000 metrów, jest też dwukrotną brązową medalistka mistrzostw świata z Helsinek na 5000 metrów i 10 000 metrów. Ma 160 cm wzrostu, waży 46 kg.
Przeczytaj również artykuł o Genzebe Dibaba.

22 marca

1987 w Warszawie na terenie toru wyścigów konnych „Służewiec”, odbyły się 15. Mistrzostwa Świata w Biegach Przełajowych. Pierwotnie miały odbyć się w Warszawie już zimą 1982 roku ale z powodu wprowadzenia stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku IAAF zdecydowało się przenieść imprezę do Rzymu. W rywalizacji w Warszawie wzięło udział 576 zawodników z 47 reprezentacji. W biegu na 12 km zwyciężył Kenijczyk John Ngugi.

23 marca

1963 w Santiago de Cuba urodziła się Ana Fidelia Quirot – jedną z niewielu zawodniczek, które pokonały 800 m w czasie poniżej 1 minuty i 55 sekund. Po Igrzyskach Olimpijskich w Barcelonie w 1992, gdzie zdobyła brązowy medal, przeżyła ciężki wypadek, w którym poparzeniu uległo 40% jej ciała. Była wówczas w ciąży. Córka nie przeżyła przedwczesnego porodu. Pomimo poważnych obrażeń Ana wróciła do sportu wyczynowego. Pod koniec 1993 zajęła 2. miejsce na Igrzyskach Środkowoamerykańskich. Zdobywała złote medale mistrzostw świata (Göteborg 1995 i Ateny 1997), wywalczyła srebro na Igrzyskach Olimpijskich w Atlancie w 1996, a wynik 3:24,23 był rekordem Kuby przez 12 lat. Rekord życiowy 1:54,44 (1989), daje jej czwarte miejsce na liście najlepszych zawodniczek w historii biegu na 800 m, jest także rekordem Ameryki Północnej i Środkowej. Ana jest również aktualną rekordzistką świata w biegu na 600 metrów (1:22,63 w 1997).

23 marca

1929 w Harrow w Londynie urodził się Roger Bannister – „człowiek, który dokonał niemożliwego” po raz pierwszy łamiąc barierę 4 minut w biegu na milę. Uważano wówczas, że to granica nie do przejścia, wysiłek, którego nie da się przeżyć. Wydarzenie to miało miejsce 6 maja 1954 roku Bannister pobiegł w 3:59,4. Po zakończeniu kariery Roger został lekarzem. W 1975 roku królowa Elżbieta II nadała mu tytuł szlachecki.

Zdzisław Krzyszkowiak, Jerzy Chromik – wybitni polscy lekkoatleci, trenowani przez Jana Mulaka. Fot. East News

24 marca

2003 roku w Warszawie zmarł Zdzisław Krzyszkowiak (ur. 3 sierpnia 1929 w Wielichowie) – jedna z najjaśniejszych gwiazd polskiej lekkiej atletyki, trenowany przez Jana Mulaka, jedna z głównych postaci Wunderteamu. Koledzy i kibice wołali na niego „Krzyś”. Był mistrzem olimpijskim, Europy, rekordzistą świata. W 1958 roku uhonorowano go tytułem najlepszego sportowca roku w plebiscycie Przeglądu Sportowego. W 1960 podczas meczu Polska – ZSRR w Tule ustanowił rekord świata w biegu na 3000 m z przeszkodami (8:31,4), poprawiając czas Jerzego Chromika – również jednej z ikon Wunderteamu. Poprawił ten wynik jeszcze w 1961 roku w Wałczu, schodząc do 8:30,4. W Rzymie w 1960 zdobył złoty medal olimpijski na 3000 m z przeszkodami, wyprzedzając na ostatniej przeszkodzie Rosjanina Nikołaja Sokołowa. Zdzisław Krzyszkowiak był 13-krotnym mistrzem Polski na 5000 m, 10 000 m, 3000 m z przeszkodami i w biegach przełajowych na 3 i 6 km (1953-1962). Miał 172 cm wzrostu i ważył 55-57 kg. Jego imieniem nazwano stadion lekkoatletyczny w Bydgoszczy. Po zakończeniu kariery zamieszkał w Warszawie i był pilotem wycieczek.

25 marca

1934 w Michałowie urodził się Stanisław Swatowski – szesnastokrotny mistrz Polski w biegu na 400 m, sztafecie 4 x 400 m i 4 x 100 m, dwukrotny olimpijczyk z 1960 i 1964 roku. 29 razy bił rekord Polski, również w biegu na 200 m. W 1957 roku w rankingu prestiżowego czasopisma „Track and Field News” został sklasyfikowany na szóstej pozycji wśród 400-metrowców świata, najwyżej z Europejczyków. Zmarł18 lutego 2008 w Warszawie.

27 marca

1966 w Dortmundzie odbyły się I Halowe Mistrzostwa Europy w Lekkoatletyce. Pierwsze cztery edycje nosiły nazwę europejskich igrzysk halowych (ang. European Indoor Games), a od 1970 oficjalnie nazywane są halowymi mistrzostwami Europy. Początkowo były rozgrywane co roku, a od 1990 co dwa lata.

28 marca

2010 w Bydgoszczy odbyły się 38. Mistrzostwa Świata w Biegach Przełajowych, w Leśnym Parku Kultury i Wypoczynku w Myślęcinku. Do rywalizacji przystąpiło 499 zawodników z 56 krajów. Polska drugi raz w historii gościła imprezę tej rangi. Po raz pierwszy w historii zawodów wszystkie złote medale zdobyli przedstawiciele jednego kraju – Kenii.

Jan Mulak – twórca potęgo Wunderteamu. Rys. Krzysztof Dołęgowski

28 marca

1914 w Warszawie urodził się Jan Mulak – twórca „Wunderteamu” – jak określano polską reprezentację lekkoatletyczną z lat 1956–1966 (takiego określenia użyli w 1957 roku niemieccy dziennikarze po zwycięstwie Polaków nad zespołem RFN w meczu lekkoatletycznym na Neckarstadionie w Stuttgarcie 117:103). Mulak był politykiem, działaczem, dziennikarzem, sportowcem, teoretykiem sportu, senatorem III kadencji. W młodości należał do czołówki polskich średniodystansowców, w 1936 zdobył brązowy medal mistrzostw Polski w biegu na 1500 metrów, zajmował się również pływaniem. Swoje zdolności kierownicze ujawniał już jako szesnastoletni uczeń organizując robotnicze kluby sportowe. Od 1951 był trenerem biegów długich. Trenował polskich długodystansowców, m.in. Zdzisława Krzyszkowiaka i Jerzego Chromika. Był też redaktorem naczelnym miesięcznika „Lekkoatletyka” (w latach 1957–1970) i członkiem prezydium PKOl.  Zmarł 31 stycznia 2005 roku. Spoczywa na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Przeczytaj więcej o Janie Mulaku: Twórca potęgi Wunderteamu
Przeczytaj więcej o Wunterteamie w artykule: Zbigniew Zaremba – współtwórca Wunderteamu i Maratonu Pokoju

28 marca

1949 w Los Angeles urodził się Ronald „Ronnie” Ray Smith – amerykański sprinter, mistrz olimpijski z 1968 z Meksyku. Podczas mistrzostw Stanów Zjednoczonych (AAU) 20 czerwca 1968 w Sacramento, Smith był jednym z trzech zawodników, którzy jako pierwsi osiągnęli czas poniżej 10 sekund w biegu na 100 metrów (9,9 s – pomiar ręczny). Zmarł 31 marca 2013 roku.

30 marca

1976 w Saint Michael na Barbadosie urodził się Obadele Thompson – sprinter, który długo uchodził za najszybszego człowieka świata, po tym jak w kwietniu 1996 roku w El Paso przebiegł 100 metrów w czasie 9,69. Rekord ten nie został uznany z powodu zbyt silnego wiatru (5,0 m/s przy maksymalnej dozwolonej sile wiatru 2 m/s). Został pierwszym medalistą olimpijskim ze swojego kraju, w 2000 roku zdobywając brąz w Sydney w biegu na 100 m. Jest mężem Marion Jones.

30 marca

1978 w Stargardzie Szczecińskim urodził się Paweł Czapiewski – aktualny rekordzista Polski na 800 m. Zdobył halowe mistrzostwo Europy w Wiedniu 2002, sześciokrotnie zdobywał tytuł mistrza Polski, w biegach na 800 i 1500 m. Jest znany z bardzo mocnego finiszu.

31 marca

1912 w Poznaniu urodził się Henryk Braun – maratończyk, który debiutował na dystansie 42,195 km w wieku 41 lat. Po raz ostatni na starcie tego dystansu stanął w wieku 60 lat. Życiowy sukces odniósł podczas mistrzostw świata w weteranów we francuskim Perpignan, zdobywając brązowy medal. Za popularyzację biegania został laureatem Nagrody im. Tomasza Hopfera (1991). Zmarł 16 grudnia 2009.

Jesse Owens. Fot. reprodukcja z „Die Olympischen Spiele, 1936” p.27, 1936. Autor nieznany

31 marca

1980 w Tucson w stanie Arizona zmarł Jesse Owens (ur. 12 września 1913 w Oakville w stanie Alabama) – 4-krotny mistrz olimpijski z Berlina w 1936 roku. Sięgnął po złoto w biegu na 100 m i 200 m, skok w dal, oraz w sztafecie 4 × 100 m. Był wielokrotnym rekordzistą świata. W 1935 w Ann Arbor ustanowił 5 rekordów świata w ciągu 45 min („day of days”). Jego rekord z 1935 w skoku w dal (8,13 m) przetrwał ponad 25 lat. Po zakończeniu kariery sportowej został działaczem ruchu na rzecz praw Czarnoskórych w Stanach Zjednoczonych.

Przeczytaj również: Jesse Owens – pięć rekordów świata w 45 minut.

Przeczytaj również:
Listopadowa kartka z biegowego kalendarza
Kalendarium – co się działo w bieganiu w lutym?
Lipiec w historii biegania

Na podstawie Wikipedia.org