Dieta biegacza a odporność organizmu cz. 1

Jesień i zima to czas gdy łatwo złapać przeziębienie, zwłaszcza przy osłabieniu po treningu. Fot. istockphoto.com

Jesień i zima to przede wszystkim krótsze dni, niższa temperatura i niekorzystne warunki atmosferyczne. Bieganie w takich warunkach wystawia nas na ryzyko przeziębienia i osłabienia organizmu. Przeziębienie nie u wszystkich oznacza przerwę w treningach ale niestety zwiększa to wówczas ryzyko rozwoju poważniejszej choroby. Co w takiej sytuacji można zrobić?

Najlepiej o tego typu problemach pomyśleć zanim pojawią się pierwsze objawy przeziębiania maksymalnie wspomagając swój naturalny układ odpornościowy, by nie podupaść na zdrowiu, a jeśli zaatakuje nas infekcja, to żeby organizm miał siłę zwalczyć ją jeszcze w zarodku. Aby móc to zrobić należy zrozumieć co to jest odporność i na jakiej zasadzie funkcjonuje.

ZDJĘCIA: Istockphoto.com

Odporność organizmu jest to jego niewrażliwość na szkodliwe drobnoustroje oraz ich toksyny. Istnieją dwa rodzaje odporności: swoista czyli nabyta oraz nieswoista czyli wrodzona. Nasz styl życia, a w tym sposób odżywiania, ma istotny wpływ na funkcjonowanie odporności nieswoistej, związanej z budową i funkcjonowaniem organizmu. Stan skóry oraz błon śluzowych stanowi barierę chroniącą organizm przed wniknięciem szkodliwych mikroorganizmów. Najważniejszym organem odpowiedzialnym za naszą odporność jest przewód pokarmowy, który zawiera największą w naszym ciele ilość limfocytów czyli białych krwinek, mających na nią bezpośredni wpływ. Istotne znaczenie ma tu również mikroflora przewodu pokarmowego, odpowiedzialna za przepuszczalność błon komórkowych. To one decydują co wnika do wnętrza naszego organizmu, a co zostaje z niego usunięte.

Codzienne zajęcia pochłaniają nam znaczną ilość czasu. Praca, rodzina i treningi… Przy takim tempie życia najłatwiej o swoje zdrowie zadbać kupując w aptece preparaty, które wg mediów uchronią nas przed przeziębieniem i chorobą. Pamiętajmy jednak, że nasze organizmy są tak skonstruowane, że składniki aktywne dostarczane z suplementów nigdy nie będą tak dobrze przyswajane jak te z naturalnych produktów. Kluczem do naturalnego wspomagania odporności jest poszerzenie swojej wiedzy na temat składników odżywczych i biologicznie czynnych substancji, które mają bezpośredni wpływ na siłę naszego organizmu w walce z zarazkami. Jest cały szereg substancji wpływających na nasza odporność, działających na różnych zasadach, wśród których wymienić trzeba: witaminę C, żelazo, cynk, selen, witaminy D i E, NNKT, prebiotyki, probiotyki oraz bioflawonoidy.

Witamina C

Jest jedną z podstawowych witamin odpowiedzialnych za nasze zdrowie. Szczególnie doceniane jest oddziaływanie witaminy C na naszą odporność w okresach przeciążenia treningowego. Jej działanie polega nie tylko na bezpośrednim zapobieganiu infekcjom ale również na skracaniu czasu ich trwania. Witamina C aktywizuje system immunologiczny, czyli pobudza wzrost i sprawność białych krwinek i innych ciał odpornościowych zwalczających szkodliwe mikroorganizmy. Dodatkowo witamina C jest jednym z najbardziej znanych przeciwutleniaczy, chroniących płyny ustrojowe przed wolnymi rodnikami, które uszkadzać mogą m.in. naczynia krwionośne. Transport substancji odżywczych i tlenu do każdej komórki w naszym ciele odbywa się dzięki naczyniom krwionośnym. Zdrowe naczynia są mocne i elastyczne, takie właściwości zawdzięczają głównie witaminie C, która bierze udział w wytwarzaniu elastyny i kolagenu. Kolejną ważną dla naszej odporności funkcją tej witaminy jest poprawa biodostępności żelaza, poprzez wspieranie produkcji hemoglobiny oraz krwinek czerwonych. Wyżej wymienione funkcje witaminy C działają prawidłowo dopiero wówczas, gdy witamina ta jest spożywana codziennie w odpowiedniej ilości.

Żelazo

Pierwiastek ten w naszej świadomości cały czas funkcjonuje jako składnik odżywczy odpowiedzialny głównie za naszą wydolność. Jest to oczywiście bardzo ważna jego funkcja, szczególnie u biegaczy. Żelazo transportuje tlen nie tylko do pracujących mięśni ale do wszystkich tkanek naszego organizmu. Bierze udział w wytwarzaniu tzw. energii komórkowej wchodząc w skład całego szeregu enzymów. Niedobór żelaza w diecie prowadzi do „przyduszania się” komórek w wyniku braku tlenu i energii. Podobnie jak niedotlenione mięśnie tak samo układ immunologiczny nie jest w stanie w takich warunkach funkcjonować prawidłowo.

Fot. Corbis

Niedobór żelaza w diecie nie zawsze daje od razu objawy niedokrwistości, dlatego też czasem trudno zdiagnozować początki takiej sytuacji. Niestety niewielkie już niedobory bardzo szybko osłabiają funkcjonowanie układu immunologicznego. Stwierdzono, że dochodzi wówczas do upośledzenia aktywności i liczby związków odpowiedzialnych za odporność na poziomie komórkowym. Niedobór żelaza uszkadza nie tylko odporność komórkową ale prowadzi również do spadku poziomu przeciwciał.

Cynk

Najbardziej znany jest z zapobiegania chorobom skóry, łamliwości paznokci czy też wspomagania gojenia się ran. Coraz częściej przypomina się jednak o jego właściwościach podnoszących odporność na infekcje bakteryjne i wirusowe, niezbędne do walki z przeziębieniem. Odporność komórkowa działa prawidłowo wówczas, gdy ma miejsce intensywne dzielenie się komórek układu immunologicznego, a zasada działania cynku polega właśnie na wytwarzaniu i dzieleniu nowych komórek – białek. Wspólnie z witaminą C stanowi niezastąpiony środek w walce z zakażeniami wywołanymi przez wirusy. Przyspiesza produkcję limfocytów i makrofagów – białek odpowiedzialnych za odporność, oraz poprawia ich funkcjonowanie.
Działając jako przeciwutleniacz chroni przed wolnymi rodnikami. Jego niedobór może powodować zmiany w nabłonku układu oddechowego, co może prowadzić do wiązania się szkodliwych drobnoustrojów w tym obrębie. W związku z jego siłą oraz szerokim spektrum działania, cynk określa się jako „najdzielniejszego wojownika przeciwzakaźnego”.

Selen

To pierwiastek, którego główne funkcje sprowadzają się do prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego. Liczne badania potwierdzają niezastąpiony udział selenu w tworzeniu substancji o charakterze przeciwzapalnym, pobudzającym syntezę przeciwciał oraz stymulacje komórek odpornościowych przy pojawieniu się wirusów i bakterii. Niedobór tego składnika powoduje zwiększenie podatności na zakażenia, dotychczas niestwarzającymi zagrożenia dla naszego zdrowia mikroorganizmami, powodując nasilenie zmian zapalnych.

Witamina D

Już wiele lat temu zauważono wpływ przebywania na słońcu na funkcjonowanie naszego organizmu. Prowadzone badania naukowe potwierdzają wcześniejsze obserwacje, udowadniając że witamina D, która jest m.in. syntetyzowana w naszej skórze podczas kontaktu z promieniami słonecznymi, wzmaga aktywność największych białek odpowiedzialnych za odporność – makrofagów. Jesienią, a w szczególności zimą słońca mamy już coraz mniej, a i ubiory zakrywają większą część naszego ciała. Dlatego też należy zadbać również o prawidłową konsumpcję witaminy D. Tylko wówczas gdy suma całej witaminy D i tej zsyntetyzowanej i spożytej będzie mieściła się w normie, makrofagi będą likwidowały szkodliwe bakterie.

Witamina E

Witamina młodości działa jako przeciwutleniacz. Hamuje działanie wolnych rodników odpowiedzialnych za proces starzenia się ale również za uszkodzenia ścian i błon komórkowych tkanek w naszym organizmie. Poprzez uszkodzone błony komórkowe do organizmu wnika zdecydowanie więcej szkodliwych mikroorganizmów. W literaturze naukowej coraz częściej pojawiają się informacje na temat blokującego działania witaminy E na hormony tkankowe, które tłumią odpowiedź immunologiczną. Polega to na tym, iż nasz organizm nie reaguje bądź reaguje wolno lub słabo na wniknięcie do naszego organizmu szkodliwych drobnoustrojów.

Przeczytaj także 2. część artykułu: Dieta biegacza: Podnosimy odporność cz. 2

Marta Chmura, „Odporność”, Bieganie listopad 2010