Najbardziej niezwykłe rozwiązania technologiczne w butach do biegania

Czy kupilibyśmy sobie takie buty jak Enko, z dwoma amortyzatorami magazynującymi energię nacisku stopy na podłoże i oddającą ją w momencie podnoszenia? Czy projekt obuwia „na sprężynach” nie jest jednak zanadto radykalny? Tak czy inaczej, Enko są kolejnym, choć daleko idącym, przykładem współczesnych dążeń projektantów butów do biegania i niezwykłego obuwniczego hi-tech.

Dążenia te nie różnią zasadniczo od idei znanego z samochodowej Formuły 1 systemu odzyskiwania energii hamowania – KERS. Najbardziej znane obecnie projekty obuwia sportowego starają się odzyskać energię wydatkowaną podczas biegu i najbardziej efektywnie jak to możliwe „oddać” ją biegnącemu. Jak widać z przytoczonych poniżej przykładów, w sportach wyczynowych może mieć to duże znaczenie. Ale także dla amatorów zwiększenie sprawności układu noga-stopa-but może być atrakcyjną nowością i wspomaganiem nie do pogardzenia.

Niezrównany zwrot energii” od adidasa

Kilka lat temu firma adidas zaprezentowała w swoim obuwiu podeszwy BOOST, a potem zmodernizowaną wersję, UltraBOOST, zachwalane jako dające biegaczowi „niezrównany zwrot energii”. Materiał BOOST to opracowany wspólnie z koncernem BASF, opatentowany termoplastyczny uretan w postaci granulkowatej, wytłaczany i formowany w kształty, których chcą designerzy. W 2013 roku, gdy firma wprowadziła BOOST, komentowano to nieomal jako rewolucję w dziedzinie amortyzacji w butach sportowych. Wedle ówczesnych opinii materiał ten zapewniał najwyższy zwrot energii spośród pianek i innych materiałów podeszwowych dostępnych wówczas na rynku.

W 2015 roku pojawiła się udoskonalona wersja materiału UltraBOOST, która łączyła super-amortyzującą podeszwę środkową z materiałem na cholewki Primeknit, będącym odpowiedzią Niemców na technikę przędzy 3D Nike Flywire, do której jeszcze wrócimy. Materiały tego rodzaju oplatają stopę niczym druga skarpeta, dopasowując się do jej kształtu. Adidas stosuje w butach do biegania razem z UltraBOOST także inny, grubszy materiał o nazwie Techfit, znany ze specyficznych nadruków na powierzchni.

Nowsze wersje adidasów wyposażane są także w podeszwę zewnętrzną „Stretchweb”, która pomaga stopom w bardziej naturalny sposób uderzyć o podłoże i dostosowuje się do wszystkich powierzchni (mokrych i suchych). Jak mówi producent, rozwiązanie to było inspirowane przez opony i pomaga zapewnić lepszą trakcję niż standardowe podeszwy.

Potwierdzone 4%

Choć w dziedzinie amortyzacji adidas wysunął się początkowo na prowadzenie, inni producenci, zwłaszcza Nike, szybko podjęli wyzwanie. Jeden z najnowszych modeli firmy Nike – Pegasus Turbo – ma w podeszwie środkowej tę samą piankę, którą zastosowano wcześniej w wyczynowym modelu Vaporfly Elite, zaprojektowanym specjalnie po to, aby umożliwić Eliudowi Kipchoge i innym zawodnikom zejść w biegu maratońskim do czasu poniżej dwóch godzin. Na marginesie warto dodać, iż w 2017 roku, także adidas zaprojektował but wyścigowy, Adizero Sub2, specjalnie do tego, aby pomóc wyczynowcom przełamać barierę dwóch godzin w maratonie.

Buty Nike dla Kipchoge wyposażone zostały w nowy typ podeszwy środkowej nazwany ZoomX z zakrzywioną z wkładką z włókna węglowego w środku. Zarówno nowy rodzaj pianki, jak wkładka, mają za zadanie uzyskanie efektu sprężynowania i odzysku energii, a przez to dodatkowego napędzania zawodnika podczas biegu. Na rynku pojawiły się tańsze wersje podobnej konstrukcji, znane pod nazwami Zoom Fly i Zoom Vaporfly 4% (od czterech procent lepszych wyników dzięki tym butom).

Te „4%” przyjmowano początkowo jako chwyt reklamowy, mający wzbudzić dodatkowe zainteresowanie biegaczy tym sprzętem. Opublikowane na łamach „The New York Timesa” wyniki badań potwierdziły jednak zapewnienia przedstawicieli Nike. Przeanalizowano 495 tys. wyników uzyskanych w maratonach i półmaratonach od 2014 roku – z wykorzystaniem platformy Strava. Okazało się, że biegacze korzystający z modelu Vaporfly rzeczywiście uzyskiwali rezultaty o 3-4 proc. lepsze od rywali, którzy biegali w innych butach.

Jednak konstrukcje Nike wzbudzają kontrowersje w świecie sportu wyczynowego. Wątpliwości budzi przede wszystkim owa sprężysta wkładka z włókna węglowego zatopiona w piankowej podeszwie buta. Zdaniem krytyków może to być uznane za rodzaj mechanicznego dopingu. Tak czy owak, najbardziej wydajny, wyczynowy model Vaporfly Elite nie jest dostępny w regularnej sprzedaży. Na rynku pojawiały się jedynie sporadycznie limitowane serie, np. przy okazji ubiegłorocznego maratonu w Berlinie, którego gwiazdą był Kipchoge. Ze względu na mocno ograniczoną dostępność, buty te na serwisach aukcyjnych osiągają zawrotne ceny – 1-2 tys. dolarów za parę.

Adidas i Nike nie są jedynymi firmami, które pracują nad „superenergetycznymi” butami. W zeszłym roku Brooks Running wypuścił na rynek but Levitate z pianką DNA AMP w podeszwie środkowej, która zapewnia 70-procentowy zwrot energii. Dla porównania tradycyjne pianki wykonane z tworzywa sztucznego o nazwie EVA zazwyczaj zapewniają zwrot w 50-60 procentach. Jednak w kategorii normalnie dostępnego dla konsumentów obuwia Pegasus Turbo jest na razie poza konkurencją, gdyż oferuje aż 85-procentowy zwrot energii z każdego kroku. Porównywalne z pianką ZoomX zwroty energii oferuje obecnie też pianka EVERUN zastosowana w butach firmy Saucony z serii Triumph ISO 4.

O co chodzi z tym zwrotem energii? Z każdym uderzeniem stopy w bieżnię czy inne podłoże, biegacz przenosi energię do buta. Energia ta zostaje pochłonięta przez układ amortyzacji w bucie. Kiedy biegacz podnosi stopę do góry, amortyzująca poduszka ponownie się rozszerza i oddaje część pochłoniętej energii z powrotem. Im więcej energii powróci do stopy, tym bardziej sprężysty i sprawny energetycznie będzie but. Liczy się każdy punkt procentowy. Biegacze mogą odczuwać wyraźną różnicę w zwrocie energii, nawet przy pozornie mało znaczącej zmianie rzędu 1 do 2 proc.

Pozostało jeszcze 70% tekstu. Kup e-tygodnik BIEGANIE, by przeczytać resztę.