Bieganie a Hashimoto. Jak to ugryźć?

Choroba Hashimoto to przewlekłe zapalenie tarczycy, zaburzenie o podłożu autoimmunizacyjnym. W efekcie nieodpowiedniej reakcji układu odpornościowego nasz organizm atakuje własne tkanki. Połączenie czynników genetycznych, środowiskowych i związanych z upośledzeniem układu odpornościowego wskazywane jest jako winowajca, jednak przyczyna rozwoju tej choroby nie jest do końca poznana. Najczęściej przebiega z niedoczynnością tarczycy (w 90% przypadków).

Choroba Hashimoto – jak z nią postępować?

Istotnym czynnikiem kontroli choroby jest odpowiednia farmakoterapia ustalana z lekarzem prowadzącym. Równocześnie w codziennej diecie warto natomiast zadbać o dostarczenie sobie wszystkich składników odżywczych, w szczególności tych, które biorą udział w syntezie hormonów tarczycy i odpowiadają za regulację gospodarki hormonalnej.

Punktem wyjścia samodzielnych zmian dietetycznych powinny być ogólne zalecenia zdrowego stylu i sposobu żywienia, które są kierowane do ogółu populacji. Aktualnie nie ma jednolitego stanowiska i standardów postępowania dietetycznego w chorobie Hashimoto, co może powodować pewną dezorientację – zwłaszcza wśród osób poszukujących na własną rękę. To jednak oznacza, że popularne swego czasu eliminowanie odgórnie – tylko w związku z diagnozą Hashimoto – laktozy czy glutenu wcale nie jest jedyną słuszną czy niezbędną interwencją.

Choroba Hashimoto a gluten

Dieta bezglutenowa będzie istotnym elementem terapii w przypadku osób, które jednocześnie borykają się z celiakią. Obie te choroby – Hashimoto oraz celiakia – mają podłoże autoimmunologiczne i literatura wskazuje na to, że u osób dotkniętych jednym z tych schorzeń ryzyko rozwinięcia kolejnego jest wyższe.

Natomiast nie wykazano, aby spożycie glutenu zwiększało ryzyko wystąpienia choroby Hashimoto oraz brakuje dowodów na to, że dieta bezglutenowa jest niezbędna dla osób, u których dodatkowo nie wykryto celiakii. Oznacza to tyle, że dieta bezglutenowa nie powinna być pierwszym wyborem osób chorujących, jeśli nie występują dodatkowe wskazania (alergia, celiakia, nadwrażliwość). Kwestia ta została podjęta w stanowisku POLSPEN.

Dieta bezglutenowa to nie tylko eliminacja glutenu, lecz także innych cennych składników, których dostarczają nam produkty zbożowe – tj. błonnika, białka, żelaza, cynku, magnezu, kwasu foliowego i innych witamin. Dodatkowo produkty bezglutenowe wytwarzane technologicznie należy zaliczyć do grupy żywności wysokoprzetworzonej, która najczęściej zawiera więcej tłuszczu w porównaniu z tradycyjnym, glutenowym odpowiednikiem (np. chleby).

Choroba Hashimoto – o co warto zadbać w diecie?

Do składników biorących udział w gospodarce hormonalnej zaliczamy m.in. jod, selen, cynk, żelazo. Dodatkowo korzystne działanie przyniosą składniki przeciwzapalne i o działaniu antyoksydacyjnym.

• Kwasy omega-3 działają m.in. przeciwzapalnie, a także wpływają pozytywnie na odpowiedź układu odpornościowego.

Źródła: tłuste ryby morskie (np. łosoś, śledź, makrela), siemię lniane, orzechy włoskie, oliwa z oliwek.

• Witamina D – pobudza wytwarzanie białek przeciwzapalnych, a wpływa hamująco na produkcję tych prozapalnych.

Źródła: synteza w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego, źródła żywnościowe (np. jaja, niektóre ryby). Ilość wraz z dietą niestety nie wystarcza, aby pokryć zapotrzebowanie, zatem w miesiącach małego nasłonecznienia należy suplementować witaminę D. Najlepiej wcześniej wykonać jej oznaczenie we krwi.

• Selen, od którego zależna jest część enzymów. U pacjentów z Hashimoto obserwowane jest obniżone stężenie selenu.

Źródła: zawartość selenu w produktach jest zależna od tego, jak zasobna w pierwiastek jest ziemia, na której są uprawiane. Najbardziej znanym produktem są orzechy brazylijskie. Pewne ilości znajdziemy też w czosnku i grzybach.

• Białko – jest źródłem aminokwasów niezbędnych do tworzenia hormonów. Pozwala też zwiększyć tempo przemian metabolicznych, ponieważ organizm potrzebuje więcej energii do jego trawienia. Białko będzie też miało wpływ na wypadanie włosów, które często jest obserwowane u osób chorych. Oczywiście mowa o wpływie pozytywnym. Może wynosić nawet do 25% energetyczności diety.

Źródła: mięso, ryby, produkty mleczne, nasiona roślin strączkowych, orzechy (choć przeważają w nich tłuszcze).

• Witaminy A oraz E – mają działanie przeciwzapalne i są antyoksydantami. Dodatkowo zwiększają wchłanianie ważnego pierwiastka jakim jest selen.

Źródła witaminy A: żółtko jaja, podroby, sery żółte, marchew.

Witaminę E znajdziesz przede wszystkim w olejach roślinnych, orzechach i pestkach.

• Cynk wchodzi w skład receptorów dla jednego z hormonów tarczycy, a dodatkowo działa przeciwzapalnie i jest antyoksydantem.

Źródła: pestki dyni, kakao, fasoli, kasza gryczana

• Żelazo – niedobór żelaza wpływa nie tylko na parametry krwinek czerwonych, ale także na produkcję hormonów tarczycy.

Źródła: mięso czerwone, podroby, fasola, kasza gryczana, soczewica, natka pietruszki

• Witamina C – zwiększa wchłanianie selenu i jest antyoksydantem

Źródła: papryka, pomidory, cytrusy, dzika róża, porzeczka

Choroba Hashimoto – czego unikać?

Goitrogeny to związki, które łączą się z jodem i uniemożliwiają wykorzystanie tego pierwiastka do budowy hormonów tarczycy. Nie jest konieczne ich całkowite eliminowanie z diety, za to należy zwrócić uwagę na odpowiednie przygotowanie takich produktów. Obróbka termiczna unieczynni ok. 30% goitrogennych substancji. Są lotne, więc dodatkowo gotujmy je bez przykrywki.

Goitrogeny występują przede wszystkim w brukselce, kapuście, rzepie, kalafiorze, brokułach, szpinaku, soi.

Wywołany do tablicy jod – choć bardzo istotny dla funkcjonowania tarczycy – nie powinien być dostarczany w nadmiarze. Zazwyczaj tradycyjna dieta zawierająca ryby morskie i jodowaną sól jest wystarczająca, aby dostarczyć jego odpowiednią ilość. Nadmiar jodu u osób z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy typu Hashimoto może nasilać odpowiedź zapalną układu odpornościowego. Popularne swego czasu w niektórych kręgach podawanie płynu Lugola w celu „uleczenia” tarczycy, tak naprawdę nie ma z tym efektem leczniczym nic wspólnego.

Przyjmując preparaty lewotyroksyny (syntetycznego analogu hormonu tarczycy) należy zwrócić uwagę na możliwość interakcji z innymi lekami (informujemy o nich lekarza podczas wizyty!), ale także preparatami zawierającymi np. wapń. Produktem mocno wpływającym na działanie leków jest sok grejpfrutowy, więc lepiej nie pić go przez kilka godzin przed/po przyjęciu leków.

Odchudzanie z Hashimoto

Nawet jeśli w przebiegu choroby masa ciała wzrosła, nie warto wchodzić w zamknięte koło niskoenergetycznych diet. Należy o nich bezwzględnie zapomnieć. Ogólnie – ale w tym przypadku zwłaszcza – gdyż bardzo negatywnie odbijają się na pracy tarczycy.

Lepszą drogą ku spadkom na wadze jest małe ograniczenie kilokalorii, wynoszące koło 10% zapotrzebowania energetycznego organizmu. Przekłada się to na mniej więcej 200-250 kcal wśród kobiet (bo one częściej chorują). Umiarkowane ograniczenie kalorii zakłada ich obcięcie o 20% tego zapotrzebowania. Jeśli samodzielnie dokonujemy prób redukcji masy ciała, zdecydowanie warto rozpocząć od tych małych ograniczeń.

Często pojawia się pytanie, czy w ogóle można schudnąć przy Hashimoto. Nieuregulowana czynność tarczycy będzie czynnikiem utrudniającym odchudzanie. Natomiast nie powoduje, że jest to w ogóle niemożliwe.

Hashimoto a aktywność

U osób, które już trenują, zwłaszcza na początku rozwoju choroby może nastąpić zauważalny spadek wydolności i większa męczliwość. Choroba Hashimoto nie musi oznaczać rezygnacji z aktywności fizycznej. Wręcz przeciwnie, sport będzie sprzyjał poprawie samopoczucia i utrzymaniu lub poprawie kondycji.

Trudno jednak jednoznacznie określić, jaka jest wskazana objętość czy intensywność treningu zalecana dla takich osób. Trening nigdy nie jest oderwany od szerszego kontekstu, jakim jest nasz ogólny tryb życia, odżywiania, regeneracji, jak i pewnych skłonności czy predyspozycji. Zamiast opierać swoją decyzję o podjęciu intensywnych treningów czy startów na pojedynczych opiniach innych chorych, zdecydowanie lepiej skonfrontować to z opinią lekarza prowadzącego oraz obecnymi wynikami. Biorąc odpowiedzialność za słowo pisane nie mogę przedstawić jednego, odpowiedniego dla wszystkich chorych wskazania. Służę za to radą, by obserwować organizm i nie robić niczego za wszelką cenę.