Kręgosłup biegacza. Jak o niego zadbać?

CC0

Poza omówieniem powiązań anatomicznych i dolegliwości biegaczy w tej okolicy ciała, rozszerzymy nieco informacje, opowiem w jaki sposób narządy wewnętrzne mogą wpływać na kontuzje nóg. Pojawią się także ćwiczenia, które każdy biegacz powinien mieć w swojej codziennej rutynie treningowej.

Kręgosłup jest zbudowany z siedmiu kręgów szyjnych, dwunastu piersiowych, pięciu lędźwiowych oraz kości krzyżowej (zrośnięte pięć kręgów) i guzicznej (trzy lub cztery szczątkowe kręgi). Poza kostnymi kręgami, wewnątrz kręgosłupa znajduje się rdzeń kręgowy otoczony płynem mózgowo-rdzeniowym oraz oponą twardą. Każdy z kręgów ma zapewniony dopływ krwi tętniczej oraz odpływ krwi żylnej, a także odpływ limfy przez naczynia limfatyczne. W rdzeniu kręgowym swój początek mają nerwy, które biegną dalej pomiędzy mięśniami dzieląc się i umożliwiając przekazywanie impulsów nerwowych do wszystkich tkanek ciała. Kręgi różnią się od siebie w poszczególnych odcinkach kręgosłupa i dzięki swojej morfologii umożliwiają specyficzną ruchomość.

Budowa kręgów odzwierciedla również które części kręgosłupa odpowiadają za przenoszenie obciążeń (lędźwiowe),
a które za duży zakres ruchomości i kompensację (szyjne). Aby lepiej amortyzować i przenosić siły kręgosłup nie jest prosty, wykształcają się fizjologiczne krzywizny, takie jak lordoza (zakrzywienie ku przodowi w odcinku szyjnym i lędźwiowym) i kifoza (zakrzywienie ku tyłowi w odcinku piersiowym oraz widoczne w budowie i ustawieniu kości krzyżowej). W sytuacji, kiedy są pogłębione lub spłycone oraz kiedy pojawia się boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza) mówi się o patologii.

Pomiędzy poszczególnymi kręgami znajdują się krążki międzykręgowe (potocznie nazywane dyskami). Zbudowane są z włóknistych pierścieni oraz centralnej części – jądra miażdżystego, które w głównym stopniu utworzone jest z płynu. To właśnie przez taką budowę obserwujemy różnicę we wzroście po całym dniu i po wstaniu rano – przez noc krążki miedzykręgowe stają się bardziej uwodnione i kręgosłup się wydłuża. Oczywiście kręgosłup jest wzmocniony przez więzadła, stanowi także punkt przyczepu wielu mięśni i powięzi.

POWAŻNE DOLEGLIWOŚCI I CZĘSTE DYSFUNKCJE KRĘGOSŁUPA

Bardzo rzadko dochodzi do kontuzji kręgosłupa spowodowanej treningiem biegowym, zazwyczaj, jeśli już pojawia się ból, to wynika on raczej z toczących się od dłuższego czasu procesów chorobowych lub przebytych urazów i dysfunkcji. Warto je wymienić, ponieważ często ograniczają one możliwość trenowania lub wymagają pewnych modyfikacji planów treningowych. W tabeli zebrałem częste i nieco rzadsze przyczyny bólu kręgosłupa, przy których zalecana jest konsultacja z lekarzem sportowym lub fizjoterapeutą, głównie pod kątem oceny ryzyka przeciążenia i nasilenia objawów. Są to dolegliwości dotyczące kręgosłupa, ale niekoniecznie związane z bieganiem. Trzecia część tabeli to bardzo poważne schorzenia dotyczące kręgosłupa, których nie wolno pominąć w diagnostyce różnicowej.

BADANIE KRĘGOSŁUPA W GABINECIE

Po szczegółowym wywiadzie, w którym oceniamy wszystkie obciążenia organizmu (choroby, operacje chirurgiczne, aktualne objawy, urazy i wypadki oraz inne dolegliwości pojawiające się stale lub okresowo) przechodzi się do badania kręgosłupa. Pierwszych informacji dostarcza już ocena postawy. Na którą stronę biegacz przeniósł ciężar ciała, czy jego ciało jest w osi czy pochyla się do przodu lub tyłu, a może tylko głowa i barki są wysunięte w przód, a reszta ciała jest napięta, żeby utrzymać taką sylwetkę? Czy kręgosłup jest prosty czy pojawia się boczne skrzywienie (skolioza)? Jak wyglądają fizjologiczne krzywizny (lordoza i kifoza), czy są pogłębione czy spłycone, czy ich szczyt znajduje się w prawidłowym miejscu? Jak zachowuje się kręgosłup i żebra przy zgięciu w przód i wyproście? To tylko kilka potencjalnych pytań – obserwacji, które warto rozważyć przy ocenie postawy.

Kolejny krok to oczywiście badanie ruchomości. Najpierw ruchy aktywne, czyli wykonywane przez samego badanego (zgięcie, wyprost, skłony boczne, rotacje w prawo i lewo). Interesuje nas symetria ruchu, zakres i ewentualne ruchy pomocnicze, np. zgięcie w przód jest prawidłowe, ale powrót do pozycji wyprostowanej odbywa się przez podparcie dłońmi o uda (bardzo częsta sytuacja przy przeciążeniu kręgosłupa lędźwiowego). Kolejnym elementem badania jest sprawdzenie biernej ruchomości. Tym razem pacjent stara się jedynie utrzymać maksymalnie rozluźnione plecy, terapeuta manualny ma do wyboru kilka testów. Można je przeprowadzić u pacjenta siedzącego lub leżącego przez ucisk na poszczególne kręgi i wprowadzenie konkretnego ruchu, np. rotacji lub przez wprawienie w ruch kręgosłupa badanej osoby jedną ręką, a drugą „odczytywanie”, jak ten ruch wpływa na badany segment.

Więcej przeczytasz w majowym numerze miesięcznika Bieganie

BARTOSZ NIEMIEC

Prowadzi własny gabinet fizjoterapii sportowej we Wrocławiu, stosując nowoczesne kompleksowe metody terapii manualnej. Sportowcy, którzy odwiedzają jego gabinet najbardziej chwalą sobie sprinterskie tempo powrotu do treningów po kontuzji i skuteczną profilaktykę na długim dystansie. Współpracuje z wieloma grupami biegowymi i centrami sportowymi. Pisze teksty i organizuje warsztaty związane z szeroko pojętym zdrowiem. www.restart-fizjoterapia.pl.