Bieganie a problemy z sercem

Fot. Istockphoto.com

Śmierć na maratonie czy innym biegu jest wydarzeniem medialnym. Nie zdarza się, aby taki przypadek nie trafił do cogodzinnych serwisów radiowych i telewizyjnych czołówek. Sam bieg nie jest taki atrakcyjny. Najczęściej przyczyną zgonu są problemy sercowe. Jak to możliwe, że mimo iż bieganie podobno jest tak korzystne dla serca, wśród biegaczy także zdarzają się problemy kardiologiczne?

Serce w trakcie procesu treningowego przystosowuje się do zwiększających się obciążeń: powiększa się jego objętość wyrzutowa, zwiększa się jego masa. Nie gwarantuje to jednak, że nie pojawią się żadne schorzenia. Z jednej strony szybki rozwój serca może prowadzić do zmian patologicznych (tzw. kardiomiopatii przerostowej), z drugiej strony u części osób ujawnić się mogą odchylenia wrodzone. Jeśli chodzi o zachorowania na choroby serca związane z wysiłkiem, to w przypadku osób młodych ich najczęstszą przyczyną jest właśnie kardiomiopatia, a w następnej kolejności schorzenia spowodowane wadami wrodzonymi: arytmia czy kanałopatia. W przypadku starszych sportowców najczęstszą przyczyną są zmiany miażdżycowe.
Najlepszą metodą, zmniejszającą ryzyko powstania poważnych problemów, wynikających z zaburzenia funkcjonowania serca, jest przeprowadzenie badań przed rozpoczęciem treningu. Zdaniem kardiologa, dr Ewy Łastowieckiej, w zupełności wystarczające są badania osłuchowe, a w przypadku zauważonych odchyleń w pracy serca – EKG i echo serca. Warto zdać sobie sprawę z tego, że zmiany wrodzone mogą być dziedziczne i w przypadku pojawiania się przypadków nagłych zgonów w rodzinie, należy przeprowadzić dokładniejsze, ale i bardziej inwazyjne badania elektrofizjologiczne.

Zaburzenia pracy serca mają trojakiego rodzaju pochodzenie. W przypadku kardiomiopatii polegają na przeroście tkanki mięśniowej, przy czym włókna mięśniowe są nieuporządkowane i nie są w stanie wykonywać pracy, co powoduje zaburzenia, szczególnie podczas dużego obciążenia. Kanałopatia to zaburzenie przewodzenia impulsów nerwowych. Może ono wynikać między innymi z zaburzenia gospodarki elektrolitami. Nierzadko przyczynami mogą być choroby wirusowe, takie jak zwykła grypa. Wreszcie u osób starszych mogą być spowodowane zmianami  miażdżycowymi, które powodują niedokrwienie fragmentów mięśnia sercowego. W przypadku silnego obciążenia powstałe w ten sposób blizny powodują atak serca.

W opinii kardiologa należy zwrócić uwagą na wszelkie niepokojące objawy po przebyciu nawet pozornie niegroźnej infekcji wirusowej, takiej jak zwykła grypa. W trakcie choroby pojawiają się kaskady toksyn, powodujące zaburzenia pracy mięśnia sercowego. Poza tym, jednym z dość częstych powikłań po takich chorobach jest zapalenie wsierdzia. Po takiej chorobie warto pokusić się o ponowne badania.
– Wszelkie poważne zaburzenia pracy serca – mówi dr Łastowiecka – rozpoczynają się od poważnego zakłócenia aktywności elektrycznej serca, wręcz pojawienia się w nim chaosu. Stąd bierze się np. migotanie serca.

Co zrobić w sytuacji, kiedy jesteśmy świadkami poważnych zaburzeń pracy serca? Przede wszystkim sprawdzić czynności życiowe – czy serce pracuje, czy jest oddech. Jeśli nie, to reanimację trzeba rozpocząć od silnego uciśnięcia (praktycznie uderzenia) klatki piersiowej i rytmicznego jej uciskania w rytmie 100 ucisków na minutę. Jeśli po upływie 2-3 minut nie pojawi się oddech, to należy równocześnie prowadzić sztuczne oddychanie metodą usta-usta. Rozpoczynając akcję reanimacyjną, trzeba zawiadomić pogotowie ratunkowe: karetka wyposażona w aparaturę resuscytacyjną udzieli pełniejszej pomocy niż najbardziej wykwalifikowany ratownik.

 

Zdaniem kardiologa

Najczęstsze przyczyny poważnych zaburzeń pracy serca u sportowców to: wady wrodzone, nadmiernie szybki rozwój mięśnia sercowego, prowadzący do karmiomiopatii, powikłania po chorobach wirusowych, zmiany miażdżycowe.

Aby wykryć nieprawidłowe funkcjonowanie serca, wystarcza badanie słuchowe u dobrego kardiologa, a w przypadku jego wątpliwości EKG, badania (echo kardiograficzne i wysiłkowe). U osób, które mają obciążenia genetyczne, także badania elektrofizjologiczne, ale o tym powinien decydować lekarz.

Najwięcej zgonów w przypadku nagłego zatrzymania akcji serca ma miejsce około godziny 10, a czynnością, która jest potencjalnie najbardziej niebezpieczna, jest odśnieżanie.

Nie da się określić, czy niebezpieczniejsze jest bardzo intensywne czy też dłuższe bieganie – w przypadku zaburzeń pracy serca każdy wysiłek może być zagrożeniem.

Gdy pojawią się zaburzenia, bardzo ważne jest natychmiastowe udzielenie pomocy – często udaje się przywrócić chorym czynności życiowe.

Nie daj sercu powodu do zmartwień:

Przygodę ze sportami wytrzymałościowymi koniecznie zacznij od wizyty u lekarza. Wady serce zdarzają się rzadko, tym bardziej powinieneś mieć pewność, że nie jesteś ich potencjalną ofiarą. Nie podnoś zbyt szybko obciążeń – gwałtowny wzrost objętości treningów może doprowadzić do zmian patologicznych w mięśniu sercowym. Uważnie obserwuj zachowanie serca po chorobach i w razie niepokojących objawów koniecznie poddaj się kontroli medycznej. Jeśli podejrzewasz, że możesz być obciążony genetycznie problemami kariologicznymi, poddaj się poważniejszym badaniom.