Buty biegowe. Czy jest sposób na wybór najlepszych?

Wybór butów. Temat, który powraca do nas jak bumerang co jakiś czas. Wiemy wszyscy, że ten element wyposażenia ma największy wpływ na jakość naszego treningu i ostateczny wynik w zawodach.

Obuwie biegacza to również sposób na uniknięcie kontuzji, lub metoda na zafundowanie sobie przymusowej przerwy. Jak wybrać te jedyne, właściwe? Zakładam, że znamy swoją pronację i ogólne zastosowanie naszego przyszłego zakupu. Treningowe, startowe, terenowe, neutralne, stabilizujące, to wszystko już wiemy. Pozostaje wybrać markę, a w zasadzie system, któremu zawierzymy. Jeżeli wydawało się nam, że wybór jest już łatwy i mocno zawężony, bardzo się myliliśmy. Wkraczamy bowiem w krainę magicznego języka i nieograniczonej inwencji działów marketingu. Poduszki powietrzne, systemy wspomagające przemieszczanie się do przodu, sprężynujące kapsułki, EVA, EVA+, inteligentna pianka. Ostateczna decyzja napotkała wyraźną przeszkodę. Tym trudniejszą, że nie mamy obiektywnego sposobu na sprawdzenie deklaracji z reklamy i materiałów promocyjnych.

Marnym pocieszeniem będzie to, że nawet stosując naukowe podejście sprawa nie wydaje się wcale łatwiejsza. Producenci i laboratoryjni testerzy robią oczywiście badania polegające na zmierzeniu stopnia amortyzacji poszczególnych materiałów, oraz ich zdolności do oddawania energii. Maszyna uderza w materiał, czujniki zbierają dane o stopniu ugięcia i odbicia. Dane te podawane są często w postaci tabel, będących dowodem na uzyskanie darmowej prędkości, wyrażonej precyzyjnie w procentach. Tyle, że te dane nie mają niestety przełożenia na realne wyniki. But to nie tylko zastosowany materiał. To również jego „architektura”, która do przetestowania jest znacznie trudniejsza. Wydaje się, że najlepszą metodą jest sprawdzian „w boju”, gdzie żywy człowiek dokona ostatecznej oceny kierując się własnymi odczuciami i uzyskanym wynikiem. Tu spotykamy kolejną niemiłą niespodziankę dla wszystkich poszukujących wzoru na najlepszy but biegowy. British Journal of Sports Medicine opublikował w 2008 roku wyniki niezależnych badań w artykule „Do you get value for money when you buy an expensive pair of shoes?”. Poproszono biorących udział w badaniu aby biegając na bieżni mechanicznej określili swoje subiektywne wrażenia z użytkowania poszczególnych par butów. W tym samym czasie badano również siły działające na podeszwy testowanych butów. Nie znaleziono żadnej korelacji pomiędzy ocenami testerów a markami, cenami, użytymi materiałami poszczególnych modeli. Choć opinie były różne, nie dało się ich w żaden sposób uporządkować w celu stworzenia wiarygodnych zaleceń dla kupujących. Totalny groch z kapustą.

W innym badaniu porównano buty z podeszwami zrobionymi z tego samego materiału, lecz opartymi na różnej budowie. I choć stwierdzono wyraźne różnice w laboratorium, nie miało to większego przełożenia na osiągane wyniki, sposób biegania czy zachowanie stopy w kontakcie z ziemią. Zwycięstwo w laboratoryjnej próbie nie gwarantowało sukcesu na drodze. Więcej, stworzenie buta droższego z większą liczbą udogodnień nie musi wcale uczynić z niego wyścigowego ogiera. Zdarzało się, że ulepszenia te działały w niewłaściwym czasie, lub kierunku („The modelling and performance of training shoe cushioning system”, Sports Engineering, 1999).

Nie zapominajmy również o tym, że buty się zużywają. Wraz z tym procesem zmienia się ich charakterystyka. Wyliczono, że niezależnie od użytego materiału i konstrukcji, efektywność amortyzacji i oddawanej energii spada około 3 do 5% przez pierwsze 300-400 kilometrów, i proces ten kontynuowany jest wraz ze wzrostem przebiegu.

Zmiany te zachodzą na tyle wolno, że nawet nie zauważamy kiedy nasze stopy się do nich przystosowują. Na układ ruchu oddziałują większe siły, stopy pozostają w dłuższym kontakcie z ziemią. To wszystko są czynniki powodujące potencjalne zmniejszenie naszych możliwości. Tu także nie stwierdzono jednak (poza czynnikami zdrowotnymi i zwiększeniem ryzyka kontuzji) wyraźnych różnic na zegarach umieszczonych na mecie.

Po przeczytaniu tego artykułu, teoretycznie nie posunęliśmy się wiele do przodu w poszukiwaniu własnej metody na najlepszy dobór sprzętu. Wiemy, że czeka nas być może długa droga testowania różnych modeli, zanim znajdziemy swój ideał. Dowiedzieliśmy się jednak przy okazji, że nie stwierdzono dużych różnic pomiędzy butami ze średniej i wysokiej półki. Z całą pewnością nie są to różnice usprawiedliwiające znacznie wyższe ceny. I choć nikt nam nie zabrania sprawić sobie przyjemności najnowszym topowym wynalazkiem sportowej inżynierii, warto pamiętać, że szukając rozwiązania optymalnego więcej możemy osiągnąć poprzez częstszą wymianę średniaka, niż kupno modelu z najwyższej półki na długie lata.